Dignitatis Humanae

PAULUS EPISCOPUS SERVUS SERVORUM DEI UNA CUM SACROSANCTI CONCILII PATRIBUS AD PERPETUAM REI MEMORIAM

DECLARATIO DE LIBERTATE RELIGIOSA
DIGNITATIS HUMANAE

PAWEŁ BISKUP SŁUGA SŁUG BOŻYCH RAZEM Z OJCAMI ŚWIĘTEGO SOBORU NA WIECZNĄ RZECZY PAMIĄTKĘ

DEKLARACJA O WOLNOŚCI RELIGIJNEJ
GODNOŚĆ OSOBY LUDZKIEJ

Komentarz

Deklaracja = Declaratio: określenie formy dokumentu, w tym wypadku niższej rangi niż np. konstytucja dogmatyczna, ale bez wykluczania jego charakteru doktrynalnego. DH nie jest tekstem czysto praktycznym, lecz zawiera wykład doktrynalny (→ S 02 bis), choć jego ranga jest zróżnicowana w różnych częściach dokumentu.

O prawie = De iure: chodzi o prawo zgodne ze sprawiedliwością. ■ osoby i wspólnot = personae et communitatum: wskazanie podmiotów czynnych tego prawa. ■ do wolności = ad libertatem: rodzajowe określenie przedmiotu uprawnienia. ■ społecznej i cywilnej = socialem et civilem: wskazanie na podmioty bierne prawa: jest to wolność wewnątrz społeczeństwa – w odniesieniu zarówno do innych jego członków, jak i do państwa (→ S 23). ■ w sprawach religijnych = in re religiosa: specyfikacja przedmiotu uprawnienia: odnosi się ono (wyłącznie) do dziedziny kultu należnego najwyższemu Bóstwu i związanych z nim przekonań.

1.

1 Dignitatis humanae personae homines hac nostra aetate magis in dies conscii fiunt 1LCf. IOANNES XXIII, Litt. Encycl. Pacem in terris, 11 aprilis 1963: AAS 55 (1963), p. 279; ibid., p. 265; PIUS XII, Nuntius radiophonicus, 24 dec. 1944: AAS 37 (1945), p. 14., atque numerus eorum crescit qui exigunt, ut in agendo homines proprio suo consilio et libertate responsabili fruantur et utantur, non coercitione commoti, sed officii conscientia ducti. 2 Itemque postulant iuridicam delimitationem potestatis publicae, ne fines honestae libertatis et personae et associationum nimis circumscribantur. 3 Quae libertatis exigentia in societate humana ea maxime respicit quae sunt animi humani bona, imprimis quidem ea quae liberum in societate religionis exercitium spectant. 4 Ad has animorum appetitiones diligenter attendens, sibique proponens declarare quantum sint veritati et iustitiae conformes, haec Vaticana Synodus sacram Ecclesiae traditionem doctrinamque scrutatur, ex quibus nova semper cum veteribus congruentia profert.

1.

W naszej epoce ludzie coraz więcej uświadamiają sobie godność osoby ludzkiej 1PPor. Jan XXIII, Encyklika „Pacem in terris”, 11 kwietnia 1963: AAS 55 (1963) s. 279 i 265; Pius XII, „Orędzie radiowe”, 24 grudnia 1944: AAS 37 (1945) s. 14. i coraz bardziej rośnie liczba tych, którzy się domagają, aby w działaniu ludzie cieszyli się i kierowali własną rozwagą oraz odpowiedzialną wolnością, nie przymuszani, lecz wiedzeni świadomością obowiązku. Domagają się również prawnego określenia granic władzy publicznej, aby nie była nadmiernie uszczuplona godziwa wolność zarówno osoby, jak i stowarzyszeń. Ów postulat wolności w społeczeństwie ludzkim odnosi się głównie do humanistycznych dóbr duchowych, przede wszystkim zaś do swobodnego wyznawania religii w społeczeństwie. Zwracając pilną uwagę na owe dążenia i zamierzając wyjaśnić, w jakim stopniu są one zgodne z prawdą i sprawiedliwością, obecny Sobór Watykański bada świętą tradycję i naukę Kościoła, z których wydobywa rzeczy nowe, zawsze zgodne z dawnymi.

Komentarz

1-3. Okoliczności tworzące okazję do wydania dokumentu.

  1. W naszej epoce ludzie coraz więcej uświadamiają sobie […] = […] homines hac nostra aetate magis in dies conscii fiunt: stwierdzenie faktu wskazuje na okoliczność będącą okazją do wydania dokumentu. ■ godność osoby ludzkiej = Dignitatis humanae personae: w oryginale łacińskim pierwsze słowa dokumentu; godność osoby ludzkiej nie jest tu traktowana jako koncept epoki, lecz jako zasada „coraz mocniej uświadamiana”. ■ Przyp. 1: → T 1 a; → T 1 b; → T 2. ■ i coraz bardziej rośnie liczba tych, którzy się domagają […] = atque numerus eorum crescit qui exigunt […]: druga z okoliczności dających okazję dla dokumentu. ■ nie przymuszani = non coercitione commoti: chodzi o fizyczną możliwość działania, gdyż „przymus”, wspomniany tutaj na razie bardzo ogólnie, ma w tym dokumencie sens różny od każdej „presji”, indywidualnej lub społecznej (→ S 61). ■ wiedzeni świadomością obowiązku = officii conscientia ducti: widoczne w oryginale nawiązanie do porządku sumienia (conscientia), który odgrywa kluczową rolę w określeniu warunków przedmiotu prawa do wolności religijnej.
  2. prawnego określenia granic władzy publicznej = iuridicam delimitationem potestatis publicae: Zob. → DH 7 [6] z naszym przyp. 164.
  3. Sprecyzowanie intencji dokumentu. ■ zamierzając wyjaśnić, w jakim stopniu = sibique proponens declarare quantum: okoliczności wyliczone wyżej są przedmiotem sądu Kościoła, a nie podstawą jego nauczania (→ S 15). ■ zgodne z prawdą i sprawiedliwością = veritati et iustitiae conformes: moralne kryterium oceny wolnościowych aspiracji współczesności. ■ bada świętą tradycję i naukę Kościoła = sacram Ecclesiae traditionem doctrinamque scrutatur: podstawa w rozeznaniu. ■ rzeczy nowe, zawsze zgodne z dawnymi = nova semper cum veteribus congruentia: wykluczenie pojmowania rozwoju doktrynalnego jako zerwania w ciągłości, przeciwstawienia „nowego” „dawnemu”; dokument wymaga interpretacji w ciągłości z wcześniejszym Magisterium.